وجه تسمیه و تاریخ

وجه تسمیه و تاریخچه شهر ملایر

مورخان در مورد تاریخچه ملایر اقوال مختلفی را ذکر کرده اند از جمله؛ همزمان با ورود اسلام به ایران و حمله سپاهیان عرب که در این منطقه به دنبال آب بوده و آن را نیافته بودند ،گزارش داده بودند که ؛(ماءلایرا) به معنی این که آب دیده نمی شود و بعدها این عبارت در اثر تکرار به ملایر تبدیل شده است. روایت دیگری حاکی از آن است که ؛ در زمان مادها در این منطقه با روشن کردن آتش بر روی تپه ها و کوه ها اخبار را به سایر مناطق می رسانده اند و از این رو این منطقه را (مل آگر) به معنی تپه آتش نامیده اند.  بعضي ازمحققين اظهار داشته اندكه نام ملاير تركيبي از دو واژه "مال" و"آير" است كه درلهجه كردي و لري واژه "مال" به معني خانه و واژه آير معرف "آگر" است نظر ديگر اين است كه ملاير از واژه "مل" به معني خانه وكلمه "آير" به معني آرياها كه معني خانه و سرزمين آرياها تشكيل مي دهد. بنای فعلی این شهر را با حکومت فتحعلی شاه قاجار در سال 1188 شمسی مقارن می دانند که به دست نوه اش حاج سیف الدوله (حاکم وقت ملایر و تویسرکان) آباد گردید از جمله می توان به احداث چند قصر ، باغ ، مسجد و حمام اشاره نمود و به همین دلیل تا قبل از انقراض سلسله قاجاریه آن را دولت آباد می نامیدند.

ر گذشته در خاور و باختر شهر فعلی ملایر و با فاصله کمی از آن، دو آبادی وجود داشته که در حال حاضر خرابه‌های قلعه‌های آن ها به چشم می خورد به طوری که این محلات هسته اولیه شهر ملایر را تشکیل داده و قلعه‌های آن ها قسمتی از محله‌های کنونی شهر را نیز در بر می گرفته است.

ملایر و شکست خسرو پرویز از بهرام چوبینه

ملایر پیش از ساسانیان در حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی شهرستان نهاوند بوده و شکست خسرو پرویز از بهرام چوبینه (گور) در ناحیه شهر کنونی ملایر و مخفی شدن یزدگرد سوم هنگام حمله اعراب در قلعه ای بر کوهی در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر که هنوز نیز به کوه یزدگرد مشهور است، از حوادث تاریخی این منطقه بوده است.

روایت ها چنین است که بهرام چوبینه (گور) سردار نام آور خسرو پرویز پس از به دست آوردن پیروزی های بسیار در خاک روم بر شاه خود شورش می کند و در جنگی که در ناحیه شهر کنونی ملایر اتفاق می افتد خسرو پرویز شکست می خورد و به روم فرار می کند.